Ως ανθρωπομορφισμός νοείται οποιαδήποτε απόδοση ανθρώπινων χαρακτηριστικών, συναισθημάτων και προθέσεων σε ζώα, άψυχα όντα, φαινόμενα, φυσικές καταστάσεις, αντικείμενα ή αφηρημένες έννοιες. Συναντάται συχνά στα παραμύθια ως μοτίβο, και ιδιαίτερα στην αρχαία μυθολογία, από την Αίγυπτο μέχρι τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους.
Ο άνθρωπος έχει την τάση να θεωρεί τα πάντα σαν κι αυτόν, και να μεταφέρει σε κάθε αντικείμενο ιδιότητες τις οποίες θεωρεί οικείες. Ο Ξενοφάνης (6ος π.Χ) ήταν ο πρώτος που χρησιμοποιήσε τον όρο ανθρωπομορφισμός για περιγράψει το πως οι θεότητες και τα υπερφυσικά όντα ομοίαζαν στους θνητούς. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το πως ο άνθρωπος αυθόρμητα άρχισε να υποθέτει για τα ζώα ιδιαίτερες συμπεριφορές που προσιδιάζουν στις ανθρώπινες: έτσι ο σκύλος είναι πιστός, οι αλεπούδες πονηρές, οι ύαινες ύπουλες, τα λοντάρια υπάκουα και οι λύκοι αγαπούν την μοναξιά.
Οι αρχαίοι μύθοι βρίθουν ανθρωπομορφικών μοτίβων. Η χρησιμότητά τους είναι προφανής: με την απόδοση ανθρώπινων χαρακτηριστικών στα φυσικά φαινόμενα ο άνθρωπος μπόρεσε να εξηγήσει το απρόβλεπτο και να αφουγκραστεί το μεταφυσικό. Μετέπειτα με τους μύθους του Αισώπου στα ζώα δόθηκε ανθρώπινη νόηση, ενίοτε και λαλιά, ενώ τα παθήματά τους εύκολα θα μπορούσαν να αφορούν τον καθημερινό άνθρωπο. Στις ιστορίες των αδελφών Γκριμμ και τους Χανς Κρίστιαν Άντερσεν πάλι, ο ανθρωπομορφισμός χρησιμοποιήθηκε για να εισάγει φανταστικά στοιχεία, μαγικό ρεαλισμό και στοιχεία παραλόγου.
Στις ιστορίες που χρησιμοποιούν τον ανθρωπομορφισμό, τα ζώα συχνά ντύνονται και συμπεριφέρονται σαν άνθρωποι. Τέτοιου είδους ιστορίες είναι συνηθισμένες στην παιδική λογοτεχνία, και το παιδί εξαιτίας αυτού ταυτίζεται πολύ πιο εύκολα με τον ήρωα του παραμυθιού. Εδώ εμφανίζονται και πολλοί στερεότυποι ρόλοι, εφόσον είναι εύκολο για τον αναγνώστη να υποθέσει τον ρόλο και τον χαρακτήρα του εκάστοτε ήρωα με βάση το ζώο που έχει επιλεγεί. Έτσι ένας κροκόδειλος, μια ύαινα ή ένα φίδι ταιριάζουν καλύτερα στον ρόλο του ανταγωνιστή και ή του παραπλανητή, ενώ για ένα πρόβατο θα ήταν εύκολο να υποθέσει την έλλειψη κακίας και την αφέλεια. Τα ζώα ενίοτε μπορεί να παρουσιάζονται και ως καρικατούρες συγκεκριμένων τύπων ανθρώπων με κωμικές προεκτάσεις.
Σε άλλες περιπτώσεις τα ζώα μπορεί να μην υιοθετούν στοιχεία της εμφάνισης των ανθρώπων, ωστόσο σκέπτονται και ομιλούν σαν άνθρωποι, όχι για να αναδείξουν πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά για να αναδείξουν ψυχολογικές καταστάσεις και αλήθειες για την ανθρώπινη φύση.
